Değerler

Genel olarak matematiksel değerler üç ana kategoriye ayrılabilir:

1. Değişkenler- Belirli bir problem içinde değişen miktarlar. a) Bağımlı değişkenler b) Bağımsız değişkenler
2. Parametreler- Belirli bir fiziksel sistem için sabit olan, ancak problemden probleme değişebilen miktarlar.
3. Sabitler- problemden probleme değişmeyen miktarlar.

ÖRNEK: Bir nesnenin başlangıç hızı 𝑣 ve sabit ivmesi 𝑎 ile aldığı mesafe 𝑑 olmak üzere bu denklem şu şekilde yazılır: 𝑑 = 𝑣𝑡 + (1/2) 𝑎𝑡^2

• 1/2 değeri bu formülden bağımsız bir sabittir.

• Parametre, problemden probleme değişen ancak tek bir problem boyunca sabit kalan değerdir. Bu durumda, 𝑣 ve 𝑎 parametrelerdir. Eğer bir binanın çatısından bir top bırakırsanız 𝑣 = 0 m/s ve 𝑎 = 9.81 m/s^2 olarak değerler kullanılır. Eğer bunun yerine bir aracın bir kırmızı ışığa ulaşmadan önce durma pozisyonunu incelemek istiyorsanız, 𝑣 = 30 km/s = 8.3 m/s ve 𝑎 = -25 m/s^2 kullanabilirsiniz.

• Bir değişken, bir tek inceleme sürecinde birden fazla değer alabilen bir şeydir. Bu durumda, 𝑑 ve 𝑡 her ikisi de değişkenlerdir. Her 𝑡 için, denklemin iki tarafı matematiksel olarak eşit olan sadece bir 𝑑 değeri vardır.

Bağlı ve bağlı olmayan değişkenlerde yapılan bir deney.

Bir değerin belirlenmesi

Bir mühendis, bir değeri belirlerken onun tanımını, sembolünü, birimini ve miktarını tespit eder.

SEMBOLLER

Denklemlerde, şekillerde ve tablolarda kullanılan tüm semboller, bir belgede kullanılmadan önce tanımlarının veya neye tekabül ettiklerinin belirtilmesi gerekir.

• Belirli değerlerin sembollerinde genellikle Yunan harfleri kullanılır.

Yunan harfleri

PETROL MÜHENDİSLİĞİNDE ÖNEMLİ SEMBOLLER

Φ: Gözeneklilik (Porosity)

k: Geçirgenlik (Permeability)

S: Satürasyon (Saturation)

ρ: Yoğunluk (density)

γ: Özgül Ağırlık (specific gravity)

µ: Viskozite (viscosity)

q: Akış Hızı (flow rate)

BİRİMLER 

Petrol Mühendisliğinde, 2 farklı birim sistemi kullanılır:

a) Oil Field (veya İngiliz) birimleri

b) SI birimleri.

• SI (Le Système International d’Unités veya Uluslararası Birimler Sistemi anlamına gelir) standartlaştırılmış bir metrik sistemdir.

SI Temel Büyüklükler

SI Türetilmiş Büyüklükler

SI Birimindeki Öntakılar

ANLAMLI SAYILAR (SIGNIFICANT FIGURES)

Anlamlı sayılar, anlamlı olmayan sıfırları kullanmayarak sayıyı anlamlı hale getirmeyi belirtir.

• Tüm sıfır olmayan basamaklar anlamlıdır: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.

• Sıfırlar arasındaki sıfırlar anlamlıdır: 102, 2005, 50009.

• Öncül sıfırlar hiçbir zaman anlamlı değildir: 0.02, 001.887, 0.000515.

• Ondalık noktası içeren bir sayıda, sondaki sıfırlar (en sondaki sıfır olmayan basamağın sağında olanlar) anlamlıdır: 2.02000, 5.400, 57.5400.

• Ondalık noktası olmayan bir sayıda, sondaki sıfırlar anlamlı veya anlamsız olabilir. 

Bazı örnekler:

28.6 > 3 anlamlı sayı

20 > 2 veya 3 anlamlı sayı, net değil 

20. > 2 anlamlı sayı (“.”dan dolayı)  

20.0 > 3 anlamlı sayı

0.04604 > 4 anlamlı sayı

0.0057000 > 5 anlamlı sayı

STANDART KOŞULLAR

Bir maddenin hacmi; basınca, sıcaklığa ve faz durumuna göre değişir.

Petrol endüstrisinde, SPE (Society of Petroleum Engineers) bu konuda standartlar belirlemiştir: 

15 °C (60 °F) ve 100 kPa (14.5 psi)

PETROL BİRİMLERİ VE SEMBOLLERİ

BİRİM ÇEVİRME

Bir mühendislik hesaplamasında verilen birimlerin istenilen birimlere dönüştürülmesi önemlidir.

Aşağıda, psi’yı kPa’ya nasıl dönüştürüleceğini gösteren bir örnek bulunmaktadır:

ÖNEMLİ BİRİM ÇEVİRME KATSAYILARI

DENKLEMLERDE BİRİM ÇEVİRİMİ

Mühendislik hesaplamalarında iki birimin birbirlerine çevrilmesi önemlidir. Örneğin geçirgenlik (permeability) konusunda değerler SI birimi olup ancak bize gereken “Oil Field” birim sistemi olabilir. Bu yüzden elimizde olan sayılar tek tek istenilen birime geçirilmelidir.

Referanslar

Dr. Sevtaç BÜLBÜL, Dr. Betül YILDIRIM. (2022). ODTUClass2022s. Retrieved from ODTUClass: https://odtuclass2022s.metu.edu.tr/